شهر میاندوآب مركز شهرستان مياندوآب در استان آذربايجان غربي با پهنه اي حدود 10 كيلومتر مربع قرار دارد. شهر مياندوآب به دليل اينكه ميان سيمينه رود و زرينه رود قرار گرفته است « ميان دو آب » ناميده شده است . مياندوآب بدليل قرار گرفتن در مسير راه تبريز ـ مراغه ـ سنندج و اروميه و پيوند دادن استان هاي آذربايجان غربي و شرقي و كردستان از جايگاه ارتباطي و نظامي و استراتژيك ويژه اي برخوردار است . هلاكوخان مغول روستاي حسين آباد را كه در چند كيلومتري جنوب شهر مياندوآب قرار دارد ، به پايتختي تابستاني خود انتخاب كرد . در گذر تاريخ ، مردان گوناگوني چون مادها ، ماناها ، اورارتوها ، كردها ، سلجوقيان ، ترك و مغولها در اين ناحيه سكونت يافته اند .
اين بنا در كوچه طاق ، منشعب از خيابان 17 شهريور واقع است و به نظر ميرسد كه بين سالهاي 1210 ـ 1200 هجري قمري توسط « احمد خان بيگلر بيگي » حاكم مراغه ساخته شده است .
بناي مسجد بصورت شبستاني ستوندار با پوشش طاق و گنبد است . پوشش اين مسجد ، متشكل از 9 گنبد كوچك است كه بر طاق ها و چهارستون مياني و جزرهاي ديواري قرار گرفته اند . كه ستونهاي مياني ، مكعب شكل هستند . طاق ها از آجر با ملات گچ و شالوده از سنگ و ديوارها از خشت ساخته شده اند و در دوره هاي بعد ، الحاقات زيادي به مسجد صورت گرفته است.
قلعه بختك كه بقاياي خرابه هاي آن هنوز هم در روستاي ميلان ( يكي از روستاهاي مياندوآب ) قرار دارد ، گويا توسط يكي از سرداران خسرو انوشيروان به نام بخدك ساخته شده است . ظاهراً علت احداث قلعه آزمودن قدرت نظامي و نشان دادن آن به شاهنشاه ساساني بوده كه توسط بخدك پيشنهاد شده بود . بناي قلعه بسيار محكم ساخته شده است . طبق آثار موجود ، آب مورد نياز قلعه را از چهار فرسنگي طوري به قلعه هدايت مي كرده اند كه غير از خود بختك و تني چند از مقربين او كسي از سرچشمه آب اطلاعي نداشته است .
داش تپه به اعتبار آثار قلعه مانندي كه روزگاري بر فراز آن بوده و دهانه آن با وسايل و مصالح لازم و با نهايت مهارت مسدود شده است در كنار روستاي داش تپه در حوالي مياندوآب قرار دارد . در سمت شرقي تپه ، محل يك درب ورودي به درون تپه ديده مي شود كه از ساروج و آهك ساخته شده است ، اهالي محل ، اقدامات زيادي براي ورود به تپه ( درون قلعه ) انجام داده اند كه تاكنون بي نتيجه مانده است . محققين و باستانشناسان بسياري از اين تپه ديدن كرده اند و مقداري از بقاياي ظروف سفالين خرد شده در اطراف تپه يافته اند . بين اهالي شهر مشهور است كه قبر زرتشت پيامبر پاك آيين ايراني درون اين تپه قرار دارد . اين تپه هنوز جز آثار باستاني به ثبت نرسيده است .
اين پل تاريخي در 5 كيلومتري مياندوآب بر روي رودخانه زرينه رود بنا شده است . اين اثر كه قدمت آن به دوره قاجاريه مي رسد در حال حاضر ، در كنار جاده مياندوآب به اروميه واقع شده است . طول اين پل 52 متر و تعداد دهانه هاي آن 7 دهانه مي باشد . مصالح بكار رفته در اين بنا در قسمت پايه ها و سيل شكن ها ، سنگ و در بقيه قسمتها آجر مي باشد . اين بنا به شماره 2068 در فهرست آثار ملي ثبت شده است .
پل كوسه لر در 10 كيلومتري شمال شرقي مياندوآب در مسير جاده مياندوآب به شهر چهار برج در روستاي كوسه لر بر روي كانالي به نام « آجي گوبي » كه از زرينه رود منشعب است ، ساخته شده است . با توجه به نوع ساخت آن قدمت اين پل به اواخر دوره قاجاريه براي ارتباط ميان دو طرف كانال آب مي رسد . پل كوسه لر داراي 2 پايه است كه با لاشه سنگ و ملات آهك بر روي پي هاي نه چندان محكم استوار گشته اند پايه ها 6/1 متر عرض و 5/4 متر طول و در جهت مخالف جريان آب داراي آب شكن هاي مثلثي مي باشند كه هم اكنون بقاياي آنها باقي مانده است . طول آب شكن ها حدود 1 متر و ارتفاع پايه ها و آب شكن ها از كف پل تا قسمت پايه طاقها 5/1 متر مي باشد .
ساختمان پل داراي سه دهانه يا چشمه است كه طول آنها 2 متر و ارتفاع آنها از كف پل 2/3 متر مي باشد و با آجر و ملات آهك ساخته شده است . در حال حاضر اين پل متروكه مي باشد و پيشنهاد مي شود پس از مرمت با همان كاربري سابق خود جهت عبور عابر پياده استفاده شود .
از ديگر آثار تاريخي و باستاني مياندوآب مي توان به نقاط زير اشاره كرد :
مجاري صخره اي معروف به چهل پله ، امازاده تاجن علي ، قلعه هلاكو ، آرامگاه ملا شهاب الدين ، قلعه حسين آباد ، قلعه خرابه ، قزل قلعه ( قزون 7 و 8 هـ . ق ) دليك داش ( دوره تاريخي ) .
در أين شهرستان، علاوه بر موارد فوق تپههاي تاريخي ذيل نيز قابل اشاره ميباشد.
تپه قره گوزلو، تپه شينآباد، بقاياي تپه يارجان عليا، جواد تپه سي، تپه كهنه كند، قوروقچي تپه سي، تپه چال خماز، تپه ايت اؤلن (سگ مرده)، سيچان تپه سي، تپه انجير داغي، تپه چليك، تپه اوزون قلاي، تپه گورآباد (تپه بازار)، تپه قرمز خليفه، تپه شورجه باروق، ياغلان تپه، تپه سد نوروزلو، تپه گرده شين، رش، تپه همين باريك، تپه گرد، تپه عباس بلاغي، تپه شيطان تختي، تپه كشاوير، تپه چراغ بابا، تپه ملكآباد، پاره تپه، تپه فسندوز، تپه دولت آباد ، تپه قلعه هلاكو، تپه مادي، تپه قبچاق، تپه اوزون قشلاق، اوچ تپه شهرك، باو تپه يا (اسلام تپه)، تپه ميرزا علي عسگر، حاج تپه سي، تپه قبرستان ـ فيروزآباد، ميرزا نظام تپه سي، ايلان تپه سي، نصيبان تپه سي، تپه كول يري ورزن، دوشان تپه، تپه صارمي، تپههاي يقين علي تپه،
دم دم تپه، تپه اوچ تپه گرد، تپه بازار شيطان آباد، داش تپه، تپه چوغان لو، گردملاحسن، تپه سوگلي تپه، تپه قره تپه، زمينهاي گاوميش گولي، ارمني تپه، شورتپه، تپههاي نصير كندي، تپه و گورستان قارياغدي، تپه شوريجه، تپه ملا شهابالدين شماره 1، تپه چهار برج قديمي، تپههاي آي ديشه، گوگ تپه